“Verdienmodel zonneparken kraakt”
Zo kopte het Financieel Dagblad op 15 augustus. “Dankzij haar eigen succes” had daar eigenlijk bij gemoeten wat mij betreft. Aanleiding voor het FD artikel was een recent KPMG rapport dat stelde dat de businesscase voor zon, wind en batterijen in Nederland onder druk staat, voornamelijk door negatieve stroomprijzen, hoge onbalanskosten, macro-economische druk en stijgende ontwikkelkosten door netcongestie.
Nederland was in 2023 wereldkampioen zonne-energie. Volgens het Nationaal Solar Trendrapport 2024 (DNE Research) kwam Nederland uit op gemiddeld 3,5 zonnepanelen per inwoner (met bijna 1,4 kWp vermogen per inwoner), waarmee het Australië passeerde als koploper in de wereld.
Geweldig, maar dat is niet vanzelf gegaan. In 2014 moest de energietransitie nog op gang komen. Niet zozeer omdat de oplossingen ontbraken — zonnepanelen waren er volop, geschikte daken ook — maar omdat de financiering van projecten stokte. Daarom zijn we destijds met Zonhub gestart, om zonne-energieprojecten te financieren. Inmiddels hebben we, dankzij 12.500 investeerders, meer dan 300 projecten gerealiseerd.
Ook consumenten kregen toegang tot zonnepanelen. Dankzij de prijsdalingen en de salderingsregeling leverde dat geld op. Dat leidde tot een versnelling — maar ook tot nieuwe uitdagingen die de businesscase onder druk zetten.
Net als toen zijn de oplossingen er, maar is er (wederom) een aanpassing van het bestaande systeem nodig om de volgende stap te zetten. Dit piepen en kraken gaat zorgen voor de nodige versnelling.
2050 in zicht – maar de weg is hobbelig
Nederland heeft zich gecommitteerd aan 100% duurzame elektriciteit in 2050 en een volledig CO₂-vrij elektriciteitssysteem in 2035. Dat is geen luxe, maar noodzaak: onze energieconsumptie is een van de grootste factoren in klimaatverandering. De opgave is niet alleen technisch of financieel, maar ook maatschappelijk.
Het KPMG-rapport bevestigt wat wij al langer weten: kapitaal, projecten en mensen vinden elkaar te weinig.
De uitdagingen die naar voren komen in het KPMG-rapport laten zien dat de energietransitie een nieuwe fase ingaat: de bouw van een decentraal energiesysteem waarin zon en wind de hoofdrol spelen. Maar energieopslag en slimme integratie zijn noodzakelijk voor de volgende groeigolf. Het IEA beschrijft dit proces als VRE-integratie – waarbij VRE staat voor Variable Renewable Energy, oftewel hernieuwbare energie die varieert, zoals zonne- en windenergie. Het doel is om deze bronnen zo slim mogelijk in het elektriciteitsnet te verwerken, zodat we zeker weten dat de stroomvoorziening betrouwbaar, stabiel én betaalbaar blijft.
Volgens het IEA verloopt die integratie in zes fasen. In de eerste drie fasen is de impact van zon en wind nog beperkt en kunnen we met relatief simpele aanpassingen al veel bereiken – bijvoorbeeld door bestaande infrastructuur slimmer te gebruiken.
Volgens het IEA zit Nederland nu aan het begin van fase 3 en beweegt het richting halverwege fase 3 in 2030. Fase 3 is de fase waarin het elektriciteitssysteem flexibeler moet worden. Dit is nodig omdat steeds meer variabele hernieuwbare energie (VRE), zoals wind- en zonne-energie, ervoor zorgt dat het elektriciteitsaanbod minder voorspelbaar wordt.
Fase 3 gaat over het aanpakken van deze problemen door het elektriciteitssysteem te flexibiliseren. Dit betekent dat het net beter moet kunnen omgaan met snelle veranderingen in vraag en aanbod.
Vanaf fase 4 wordt het spannender: zon en wind gaan dan een steeds groter aandeel van onze energievoorziening uitmaken. Dat vraagt om grotere veranderingen, zoals het anders organiseren van de elektriciteitsmarkt en meer inzet op opslag.
In fase 6 zijn we op het punt beland dat hernieuwbare energie het grootste deel van onze stroom levert. Omdat zon en wind niet altijd beschikbaar zijn, is het cruciaal dat we die periodes kunnen overbruggen – bijvoorbeeld met batterijen of andere opslagsystemen.
Oplossingen die nú werken
De KPMG-analyse maakt duidelijk dat negatieve prijzen en profiel- en onbalanskosten nu de grootste bedreigingen zijn voor de businesscase van zon en windprojecten. Gelukkig zijn er nu al oplossingen die direct effect kunnen hebben:
- Opslag en flexibiliteit: Batterijsystemen kunnen energie bufferen tijdens overproductie en leveren wanneer de prijs hoog is. Dit vermindert prijsvolatiliteit voor iedereen.
- Directe afname en lokale verankering: Lokale consumptie, bijvoorbeeld via bedrijventerreinen of buurtbatterijen, kan netcongestie verminderen.
- Prijsprikkels voor vraagsturing: Nieuw onderzoek van Berenschot in opdracht van Netbeheer Nederland laat zien dat prijsprikkels op de stroomrekening effectief zijn in het verschuiven van verbruik naar momenten waarop het net minder belast is【BNR, 2025】.
Een alternatief nettarief op basis van tijd en volume kan leiden tot efficiënter netgebruik, lagere investeringsdruk en ondersteuning van de energietransitie. Experts waarschuwen echter dat prijsprikkels slechts het begin zijn — in zwaar belaste gebieden blijven fysieke netinvesteringen en opslag onmisbaar.
- Tennet liet eerder dit jaar weten ‘extra’ ruimte op het net beschikbaar te hebben. Dit is geen permanente extra capaciteit, maar het betreft zogenaamde ‘restruimte’ of Tijdsduurgebonden Transportrecht (TDTR). Het is een slimme, tijdelijke oplossing die al beschikbaar is.
Bedrijven die een flexibel energieverbruik of -opwekking hebben, kunnen hiervan gebruikmaken. In plaats van een vast contract met gegarandeerde 100% capaciteit, krijgen ze een contract dat transportcapaciteit biedt voor bijvoorbeeld 85% van de tijd. Dit stelt hen in staat om stroom af te nemen of terug te leveren op momenten dat het net rustiger is.
Deze oplossingen zijn geen bijlagen bij de transitie; dit zijn de pijlers ervan. Het gaat hierbij om slim omgaan met een transitiefase waarin niet alles even snel kan gaan en even makkelijk te realiseren is.
Creativiteit en overheidshandelen
Nederland is wereldkampioen zonnepanelen per hoofd van de bevolking. Dat komt door de kracht van het collectief: een grote groep mensen die willen verduurzamen, gecombineerd met overheidsbeleid dat dit rendabel maakt. Nu is het tijd om die kracht in te zetten voor nieuwe oplossingen. Dat vraagt creativiteit en samenwerking van ontwikkelaars, investeerders, consumenten én overheid.
De overheid kan het verschil maken door vergunningstrajecten te versnellen, complexiteit te reduceren en slimme regelgeving in te voeren die investeringen aantrekkelijk houdt. Dat is geen luxe, maar pure noodzaak.
Het nieuwe tijdperk van schone energie laat zich namelijk vangen in één onthutsende statistiek: China installeerde in één jaar méér wind- en zonne-energie dan de totale hoeveelheid duurzame energie die in de Verenigde Staten operationeel is. Deze schaal en snelheid laten zien dat versnelling wél mogelijk is – mits beleid, investeringen en uitvoering hand in hand gaan.
Mijn oproep
Laat negatieve prijzen ons moreel niet breken, maar laten we het zien voor wat het is: een fase in de transitie waar we doorheen moeten. We staan midden in die transitie. Ja, er zijn uitdagingen. Maar zoals in 2014 geldt ook nu: de oplossingen zijn er.
Het is onze taak om kapitaal, techniek en maatschappelijke wil bij elkaar te brengen — niet alleen om de doelen van 2035 en 2050 te halen, maar om een energiesysteem te bouwen waar Nederland de toekomst mee in kan. Problemen signaleren is noodzakelijk, maar geen reden om op de rem te trappen. Het is een oproep om samen te werken aan oplossingen, nieuwe maatregelen te nemen en kaders te schetsen die ons een fase verder brengen.
Bij Zonhub zien we het als onze missie om die brug te slaan: tussen investeerders en projecten, tussen kapitaal en impact. De volgende fase van de energietransitie vraagt om lef, creativiteit en samenwerking — precies waar wij ons elke dag voor inzetten, en waar we dankzij zo’n 12.500 investeerders al flinke slagen gemaakt hebben.
Sven Pluut
CEO en mede-oprichter Zonhub
Bronnen:
- KPMG Advisory N.V. (2025), De business case voor zon, wind op land en co-located BESS.
- Internationaal Energieagentschap (IEA), Status of Power System Transformation 2023. https://www.iea.org/energy-system/electricity/renewable-integration
- BNR Nieuwsradio (2025), Onderzoek toont aan: prijsprikkels op stroomrekening helpen tegen netcongestie.
- Berenschot (2025), Prijsprikkel nettarief schept ruimte op het elektriciteitsnet.
- TNO (2024), Flexibele elektriciteitsvraag in Nederland.
- CNN Climate
- https://climateenergyfinance.org/wp-content/uploads/2025/02/MONTHLY-CHINA-ENERGY-UPDATE-Feb-2025.pdf
